«Καθαρός ουρανός αστραπές δεν φοβάται» αναφέρει η λαϊκή μας παροιμία. Ωστόσο, όπως διαπιστώσαμε, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (EKT) αρνείται πεισματωδώς να δημοσιοποιήσει στοιχεία σχετικά με τη διόγκωση του ελληνικού δημοσίου χρέους της κρίσιμης δεκαετίας 2001 -2010, για να χυθεί άπλετο φως πώς εκτοξεύτηκε το χρέος στη στρατόσφαιρα και εντάχτηκε η Ελλάδα στο καθεστώς των Μνημονίων.
Του Σπυρίδωνα Λαβδιώτη*
Από: new-economy.gr
Λόγω της σημαντικότητας της άρνησης της ΕΚΤ στη δημοσιοποίηση των στοιχείων, τα οποία οδήγησαν την Ελλάδα στον αποκλεισμό από τις χρηματαγορές και στην εξ ανάγκης προσφυγή σε επαχθή Μνημόνια με δυσβάστακτες δανειακές συμβάσεις – τις μεγαλύτερες στην ιστορία- ακολουθεί μια σύντομη επισκόπηση.
Πώς το Bloomberg
αποκάλυψε την πλεκτάνη με ΕΚΤ
Με βάση τους κανόνες περί ελευθερίας της πληροφόρησης της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το πρακτορείο ειδήσεων Bloomberg τον Αύγουστο του 2010 υπέβαλλε αίτημα στην ΕΚΤ αποδέσμευσης των ελληνικών μυστικών φακέλων του Swap 2001 της Goldman Sachs. Το αίτημα απορρίφτηκε δύο φορές από την ΕΚΤ.1 Ως επακόλουθο, το Bloomberg τον Δεκέμβριο του ίδιου έτους το έφερε ενώπιον της δικαιοσύνης καταθέτοντας μήνυση κατά της ΕΚΤ στο γενικό δικαστήριο της ΕΕ που εδρεύει στο Λουξεμβούργο.
Οι μυστικοί φάκελοι, δήλωσε το Bloomberg, ίσως ρίξουν φως στο ρόλο που έπαιξε η ευρωπαϊκή κεντρική τράπεζα στη συγκάλυψη του ελλείμματος της Ελλάδος για σχεδόν μια δεκαετία. Τα έγγραφα ίσως αποδείξουν ότι υπήρξε σιωπηρή συμπαιγνία (collusion) μεταξύ των ευρωπαϊκών αρχών και της κυβέρνησης της Ελλάδος, να αποκρύψουν την προβληματική δημοσιονομική διαχείριση της χώρας, πριν αυτή αναγκαστεί να προσφύγει στο μηχανισμό διεθνούς στήριξης το 2010, που πυροδότησε την κρίση κρατικού χρέους της Ευρώπης.
Το δικαστήριο του Λουξεμβούργου αποφάσισε να εκδικάσει την υπόθεση Μπλούμπεργκ κατά ΕΚΤ στις 14 Ιουνίου 2012, λίγες μέρες πριν τις γενικές εκλογές στην Ελλάδα. Η ΕΚΤ αρνήθηκε εκ νέου να αποδεσμεύσει τους φακέλους δηλώνοντας: «Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα
δεν μπορεί να αποδεσμεύσει τους φακέλους, οι οποίοι παρουσιάζουν πώς η Ελλάδα ενδέχεται να είχε χρησιμοποιήσει παράγωγα για να αποκρύψει τον δανεισμό της, διότι η δημοσιοποίηση θα μπορούσε ακόμη να αναζωπυρώσει την κρίση θέτοντας σε κίνδυνο το μέλλον του ενιαίου νομίσματος». 2
Η απόφαση θα βγει στις 29 Νοέμβριου του 2012. Το δικαστήριο αρνείται την πρόσβαση του κοινού στους μυστικούς φακέλους των ελληνικών swaps με το σκεπτικό «η αποδέσμευση των εγγράφων θα μπορούσε να υπονομεύσει την προστασία του δημόσιου συμφέροντος σε σχέση με την οικονομική πολιτική μεταξύ ΕΕ και Ελλάδος». 3 Η απόφαση του δικαστηρίου σημαίνει ότι οι Ευρωπαίοι φορολογούμενοι, οι οποίοι θα πληρώσουν το λογαριασμό των ελληνικών πακέτων διάσωσης των 240 δις ευρώ, δεν θα μάθουν εάν οι ευρωπαϊκές αρχές γνώριζαν για τις ανωμαλίες των εθνικών λογαριασμών της Ελλάδος.4
Το να αψηφάς την ΕΚΤ δεν είναι μια εύκολη υπόθεση στη σημερινή Ευρώπη. Το Ανώτατο Δικαστήριο (Court of Justice) της Ευρωπαϊκής Ένωσης απεφάνθη στις 6 Φεβρουαρίου 2014, ότι το κοινό δεν έχει το δικαίωμα, ιδίως οι Έλληνες πολίτες, να γνωρίζουν πως εξελίχθηκε αυτή η πανωλεθρία χρέους. Έτσι, η Ελλάδα μεταβλήθηκε σε νέο Σίσυφο, με την Περσεφόνη να επιτηρεί την αιώνια καταδίκη της αποπληρωμής του χρέους που εκτείνεται, για τους περισσοτέρους, πέραν των φυσικών ορίων της παρούσης ζωής. Το αίτημα του Μπλούμπεργκ απορρίφθηκε αμετάκλητα από το ανώτατο δικαστήριο λόγω «διαδικαστικών λαθών» των εναγόντων.5 Και επανερχόμενα ολοταχώς απ’
εκεί που ξεκινήσαμε, στην αδιαφάνεια.
Ο σκοτεινός ρόλος της ΕΚΤ
Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, γνώριζε πως διογκώθηκε το ελληνικό δημόσιο χρέος και τι είδους παρεμβάσεις έκανε, κι αυτό την βασάνιζε, διότι οι αριθμοί δεν ψεύδονται. Επίσης, η ΕΚΤ γνώριζε ότι ο μηχανισμός του ευρώ που διακαώς επιδίωκε να διασώσει, είναι ένα νομικό κατασκεύασμα και εξιλεώθηκε από τα ευρωπαϊκά δικαστήρια με ένα έωλο σκεπτικό. Ως εκ τούτου, ανησυχούσε σφόδρα διότι η πλήρης νομική κατοχύρωση απαιτούσε τη συναίνεση και των ελληνικών δικαστικών αρχών στο καυτό θέμα της ΕΛΣΤΑΤ, η οποία ήταν αβέβαιη.
Η ευκαιρία εφησυχασμού δόθηκε στη Σύνοδο Κορυφής στις 12 Ιουλίου 2015, πριν την υπογραφή του Γ’ Μνημονίου των 86 δις ευρώ. Εκεί τέθηκε μεταξύ των προαπαιτούμενων μέτρων της Συμφωνίας, η δέσμευση των ελληνικών αρχών να νομοθετήσουν «χωρίς καθυστέρηση» την εξασφάλιση της «πλήρους νομικής ανεξαρτησίας της ΕΛΣΤΑΤ».6
Ο σκοπός της ωμής παρέμβασης των ευρωπαϊκών αρχών στο νομοθετικό έργο της ελληνικής δικαιοσύνης θα εκδηλωθεί λίγο αργότερα. Στη θυελλώδη σύσκεψη του Eurogroup της 22ης Μαΐου 2017, όπου υπήρξε διαφωνία μεταξύ των Ευρωπαίων και του ΔΝΤ ως προς τη βιωσιμότητα του ελληνικού χρέους, τα πρακτικά διέρρευσαν. 7
Στα πρακτικά της σύσκεψης του Eurogroup αποτυπώνεται η αγωνία του επικεφαλής της ΕΚΤ, Mario Draghi, για την ΕΛΣΤΑΤ: «Επίσης, μία έκκληση στις ελληνικές αρχές, να υλοποιήσουν ενέργειες για την ΕΛΣΤΑΤ, οι οποίες έχουν συμφωνηθεί σε σχέση με το πρόγραμμα. Οι τωρινοί και πρώην πρόεδροι της ΕΛΣΤΑΤ θα πρέπει να αποζημιωθούν έναντι όλων των εξόδων που πηγάζουν από νομικές πράξεις εναντίον τους και του προσωπικού τους»… και ο υπουργός μας, ευπρόσδεκτα την αποδέχεται.8 Ποιος είναι ο ουσιώδης λόγος που τόσο βασανίζει τον πρόεδρο της ηγεμονικής ΕΚΤ, ώστε να τον απασχολούν και, οι αποζημιώσεις των στελεχών της ΕΛΣΤΑΤ;
Οι Ερινύες νύμφες έχουν ζώσει τον κύριο Ντράγκι, διότι είναι αυτός και το εκτελεστικό συμβούλιο της ΕΚΤ που γνωρίζουν τα πραγματικά περιστατικά, τα όποια όπως τα παραθέτει το Ελεγκτικό Συνέδριο, μας λένε ότι η διόγκωση του ελλείμματος του 2009 έγινε με ‘εικονικούς’ λογαριασμούς για να καλύψουν το μεγάλο δράμα των τεραστίων ζημιών των τραπεζών και να σωθεί το ευρώ. Ο απλός κόσμος δεν γνωρίζει σχεδόν τίποτε γύρω από τον τρόπο λειτουργίας της ΕΚΤ. Κι αυτό, διότι η κατανόηση της έννοιας του χρήματος γενικά τον απωθεί, αρκεί να έχει χρήματα στην τσέπη του, και στην παλαιά εποχή να κουδουνίζουν, και έχει ο θεός.
Ο μυστηριώδης τρόπος λειτουργίας της ΕΚΤ
Ο τρόπος λειτουργίας της ΕΚΤ, είναι περισσότερο απόκρυφος από τις άλλες κεντρικές τράπεζες, όπως της Ομοσπονδιακής Τράπεζας των ΗΠΑ, της Τράπεζας της Αγγλίας ή της Τράπεζας του Καναδά. Οι δημόσιες ανακοινώσεις της ΕΚΤ γύρω από τις αποφάσεις της είναι περισσότερο φειδωλές σε σχέση με τις ανωτέρω κεντρικές τράπεζες. Η ΕΚΤ, δεν δημοσιοποιεί τα πρακτικά των συνεδριάσεων, τα κρατά μυστικά.
Το δικαίωμα της μη δημόσιας λογοδοσίας της ΕΚΤ, κατοχυρώθηκε και από τα ευρωπαϊκά δικαστήρια. Ως αποτέλεσμα, οι αδιαφανείς αποφάσεις της κρατούν στο σκοτάδι τις χρηματοδοτικές της παρεμβάσεις. Ωστόσο, λόγω της χρηματοπιστωτικής κρίσης του 2008, έγινε ταυτόχρονα «δανειστής εσχάτης ανάγκης» των κρατών που χτυπήθηκαν από την κρίση και ρυθμιστής του τραπεζικού συστήματος του ευρώ.
Στην περίπτωση της Ελλάδος, οι αποφάσεις τις ΕΚΤ – πίσω από κλειστές πόρτες – συνετέλεσαν στην κλιμακωτή διόγκωση του δημοσίου χρέους. Ειδικά, μετά την παράτυπη διόγκωση του ελλείμματος 2009 από την Eurostat και την ELSTAT, και την άρνηση της ΕΚΤ να παράσχει στοιχεία των συναλλαγών, το πριμ κινδύνου των ελληνικών ομολόγων λόγω της παραβίασης των κριτηρίων Μάαστριχτ, αυξήθηκε δραματικά. Τα spreads του 10 ετούς ελληνικού ομολόγου αρχικά εκτινάχτηκαν από 150 μονάδες βάσης (100 μονάδες=1%) στις 450 μονάδες βάσης σε σχέση με τα αντίστοιχα γερμανικά και διευρύνθηκαν με τις υποβαθμίσεις των οίκων αξιολόγησης πιστοληπτικής ικανότητας. Εν συνεχεία, ενεργοποιήθηκε ο φαύλος κύκλος της αύξησης χρέους και επιτοκίων, τα spreads ανήλθαν στις 600 μονάδες βάσης και τον Απρίλιο του 2010, η Ελλάδα ήταν εκτός αγορών και ακολούθησε το διάγγελμα του Καστελόριζου.
Τα στατιστικά με πραγματικές και εικονικές εγγραφές
Γνωρίζουμε,
α) οι ‘ελληνικές’ τράπεζες από τα τέλη του 2009, είχαν χάσει την πρόσβαση χρηματοδότησης στη διατραπεζική αγορά και ήδη 11 δις ευρώ από το πακέτο των 28 δις ευρώ για τη διάσωση των τραπεζών του ν. 3723/2008 είχαν χρησιμοποιηθεί,
β) τα 28 δις των ‘εικονικών’ εγγραφών της διόγκωσης του ελλείμματος 2009, αντικατέστησαν τις πραγματικές ζημιές των τραπεζών οι οποίες δεν συνυπολογίζονται στο ύψος του δημοσίου χρέους· ακόμη, ότι τα ποσά μεταφερθήκαν στο λογαριασμό «Δαπάνες αντιμετώπισης φυσικών καταστροφών», και
γ) οι εγγυήσεις, τα ανεξόφλητα δάνεια των τραπεζών, συνιστούν ειδικούς τίτλους του δημοσίου που δόθηκαν βάσει του ν. 3723/2008 για άντληση ρευστότητας, ανέρχονται στα 50 δις ευρώ τέλη του 2010.
Αυτό που πρέπει να διευκρινίσουμε είναι ότι η ΕΚΤ μετά το Α’ Μνημόνιο τον Μάιο του 2010, εκτός της φυσιολογικής της λειτουργίας, της χορήγησης ρευστότητας στις ελληνικές τράπεζες με ενέχυρο (collateral) τους τίτλους του ελληνικού δημοσίου, άρχιζε να αγοράζει ελληνικά ομόλογα στην ανοικτή αγορά από πιστωτικά ιδρύματα.9 Κατ’ αυτόν τον τρόπο, παραβίαζε την βασική αρχή του Μάαστριχτ, της ρήτρας «μη διάσωσης» (no bail out clause), ιδίως το θεμελιώδες άρθρο 104, παρ. 1, της Συνθήκης:
«Απαγορεύονται οι υπεραναλήψεις ή οποιουδήποτε άλλου είδους πιστωτικές διευκολύνσεις από την ΕΚΤ ή από τις κεντρικές τράπεζες των κρατών-μελών… προς κοινοτικά όργανα ή οργανισμούς, κεντρικές κυβερνήσεις, περιφερειακές, τοπικές ή άλλες δημόσιες αρχές, άλλους οργανισμούς δημοσίου δικαίου ή δημόσιες επιχειρήσεις των κρατών-μελών· επίσης, απαγορεύεται να αγοράζουν απευθείας χρεόγραφα από τους οργανισμούς ή τους φορείς αυτούς η ΕΚΤ και οι εθνικές κεντρικές τράπεζες».
Η ελαττωματική αρχιτεκτονική του ευρώ
Αυτή η διάταξη επέφερε το coup de grace της χρεοκοπίας της Ελλάδος και τις οδυνηρές της επιπτώσεις για πολλά χρόνια. Η βασική αιτία, η αρχιτεκτονική δομή του ευρώ είναι από τη γέννησή της ελαττωματική. Τα κράτη για να ενταχθούν στο ευρώ πρώτα εκχωρούν το προνόμιο έκδοσης του νομίσματός τους – το οποίο αποτελεί θεμελιώδες χαρακτηριστικό ενός ανεξάρτητου κράτους – σε μια υπερεθνική κεντρική τράπεζα που έχει το αποκλειστικό δικαίωμα έκδοσης του ενιαίου νομίσματος, πριν την ύπαρξη πολιτικής και δημοσιονομικής ένωσης των κρατών – μελών. Δηλαδή, οι Ευρωπαίοι σχεδιαστές της ΕΕ ενήργησαν ανορθόδοξα: βάλανε την άμαξα μπροστά και πίσω το άλογο και συν τω χρόνο διαπίστωσαν ότι δεν προχωρούσε ομαλά.
Η άμαξα της νομισματικής ένωσης προχωρούσε ανώμαλα, διότι οι σχεδιαστές του ευρώ και οι «επιστήμονες» του χρήματος οι οποίοι κατεξοχήν ήταν κεντρικοί τραπεζίτες, εκχώρησαν την άσκηση της δημοσιονομικής πολιτικής στα εθνικά κράτη και την αποκλειστική έκδοση του ευρώ και άσκηση της νομισματικής πολιτικής σε μία υπερεθνική κεντρική τράπεζα, την ΕΚΤ. Συνεπώς, διχοτόμησαν τη δημοσιονομική από την νομισματική πολιτική και τα κράτη-μέλη πρέπει να δανειστούν ένα ξένο νόμισμα από τις αγορές χρήματος, και εάν αυτές το επιτρέπουν, για να ασκήσουν δημοσιονομική πολιτική. Γι αυτό, το ευρώ έχει ονομαστεί ένας «ζουρλομανδύας».
Ο διαχωρισμός της δημοσιονομικής πολιτικής από την νομισματική πολιτική υπήρξε το θεμελιώδες αμάρτημα του ευρώ. Η αποκλειστική έκδοση του ευρώ με επιβάρυνση τόκου από την υπερεθνική ΕΚΤ για όλα τα κράτη -μέλη, κι από την άλλη, η άσκηση της δημοσιονομικής πολιτικής να αποτελεί ευθύνη των μελών της ένωσης, συνιστά την πλήρη διχοτόμηση της οικονομικής πολιτικής των εθνικών κρατών. Αυτή η ατέλεια εξαναγκάζει την προσφυγή των μελών για δανεισμό στις χρηματοπιστωτικές αγορές και σε περίπτωση ασύμμετρης συμφοράς τα κράτη-μέλη γίνονται έρμαιο των αγορών και οδηγούνται αναπόφευκτα σε κρίση. Η ατέλεια αυτή που σπαράσσει την Ευρωζώνη, ώθησε τον Mervin King – πρώην κυβερνήτη της Τράπεζας της Αγγλίας – να δηλώσει: «Η νομισματική ένωση, κάθε άλλο παρά να οδηγεί σε μεγαλύτερη πολιτική ολοκλήρωση, έχει αποδειχτεί η πιο διχαστική εξέλιξη στην μεταπολεμική Ευρώπη».10
Συμπέρασμα
Η ΕΚΤ, αντί να αμβλύνει αυτή τη θανάσιμη ατέλεια του ευρώ για τα υπέρ- δανεισμένα κράτη -μέλη, τα οποία στερούνται πλεονασματικού διεθνούς ισοζυγίου πληρωμών, όπως η Ελλάδα, την όξυνε. Έθεσε «μαξιλάρι», ως μέλος της τρόικα, για να ξεφορτώσουν τα ελληνικά ομόλογα που είχαν στην κατοχή τους οι τράπεζες του πυρήνα της ζώνης του ευρώ, κυρίως οι Γαλλικές και Γερμανικές τράπεζες. Έτσι, η περιβόητη «αναδιάρθρωση» του ελληνικού χρέους για τη σωτηρία της Ελλάδος από τη χρεοκοπία, μετετράπη σε σωτηρία της κερδοσκοπίας των κατεξοχήν ευρωπαϊκών τραπεζών και στη μετατροπή από ιδιωτικό χρέος σε δημόσιο χρέος των πιστωτών. Κι ακολούθησε η μεταφορά στους λογαριασμούς του ελληνικού δημοσίου χρέους.
Όπως είδαμε σε προηγούμενη δημοσίευση,11 η Διεθνής Τράπεζα Διακανονισμών (BIS) αναφέρει ότι η έκθεση των ξένων τραπεζών σε ελληνικά χρεόγραφα ανέρχετο στα 140 δις ευρώ στα τέλη του 2009. Οι τράπεζες της Ευρωζώνης είχαν στην κατοχή τους ελληνικό χρέος αξίας 120 δις ευρώ περίπου, το οποίο προσέγγισε ένα χαμηλό 12 δις ευρώ το 2013. Κι αυτό σημαίνει ότι οι τράπεζες του ευρώ «ξεφόρτωσαν» τουλάχιστον το 90% των ελληνικών χρεογράφων που κατείχαν στους επίσημους πιστωτές μας (ΕΕ, ΕΚΤ, ΔΝΤ). Οι θεσμοί, χωρίς ηθική συστολή, με τη σύμπραξη της πολιτικής ηγεσίας του τόπου, τα φόρτωσαν στις πλάτες του αμήχανου ελληνικού λαού.
Με άλλα λόγια, για να διασώσουν οι ευρωπαϊκές αρχές και το ΔΝΤ- με τη σύμπραξη των Ελλήνων πολιτικών – 100 δις ευρώ περίπου κερδοσκοπικού κεφαλαίου των τραπεζών, και να αποφευχθεί όπως θεώρησαν η πιθανή επιδημία στο τραπεζικό σύστημα, κατέστρεψαν τις ελπίδες των νέων για μια καλύτερη ζωή και την ελληνική οικονομία για δεκαετίες. Η ειρωνεία είναι ότι στη σημερινή εποχή το χρήμα σε κυκλοφορία είναι συμβολικό (fiat money), δημιουργείται από ηλεκτρονικές εγγραφές, αρκεί να έχεις υπολογιστές για πληκτρολογήσεις και εκτυπωτικές πρέσες για ένα μικρό ποσοστό υπό μορφή χαρτονομισμάτων. Δυστυχώς, οι πολιτικοί μας, το θεμελιώδες αυτό δικαίωμα που ισχύει επί τέσσερεις χιλιετηρίδες «ένα έθνος, ένα νόμισμα», το εκχώρησαν σε μια αλλότρια νομισματική αρχή που δεν λογοδοτεί δημόσια και επήλθε η οικονομική συντριβή.
Σπυρίδων Λαβδιώτης, Former Senior Financial Analyst at Bank of Canada
——————————————————–
Πηγές
1 Bloomberg, European Court to Rule Over ECB’s Secret Greek File, November 27, 2012
2 Bloomberg, ECB Tells Court Releasing Greek Swap Files Would Inflame Markets, June 14, 2012
3 Bloomberg, ECB Wins Ruling to Deny Access to Secret Greek Swap Files, November 29, 2012
4 The Guardian, Court blocks release of Greek accounts, November 29, 2012
5 Bloomberg, ECB Wins EU Court Ruling to Keep Greek Swap Information Secret, February 20, 2014
6 EUROSUMMIT, Euro Summit Statement, Brussels, 12 July 2015; “The Euro Summit welcomes the commitments of the Greek authorities to legislate without delay a first set of measures. These measures, taken in full prior agreement will include: the safeguarding of the full legal independence of ELSTAT”;
7 Το Euro2day.gr, σε μια δημοσιογραφική επιτυχία, κοινοποίησε έξι σελίδες από τα πρακτικά της σύσκεψης του Eurogroup της 22ης Μαΐου 2017, με τίτλο “Eurogroup Flash Report – 22 May 2017”.
8 Ό.π., Euro2day.gr, Eurogroup Flash Report, ECB (Draghi)…”Also a plea to EL authorities to implement actions on ELSTAT that have been agreed in the context of the programme. Current and former presidents should be indemnified against all costs arising from legal actions against them and their staff.” …EL (Tsakalotos)…”On ELSTAT, we are happy for this to become a key deliverable before July.”
9 Κατά το Bloomberg, η ΕΚΤ απέκτησε ελληνικά ομόλογα αξίας € 45 δις περίπου αμέσως μετά την Α’ δανειακή σύμβαση των € 110 δις τον Μάιο 2010, κατ’ άλλους, το ποσό ανήλθε στα € 57 δις περίπου.
10 Mervin King, The End of Alchemy, Money, Banking and the Future of Global Economy, Abacus, 2017, p.227
11 Μέρος 3ο : Το Πρόβλημα του Ελληνικού Δημοσίου Χρέους, 22 Μάιου 2018
http://www.freepen.gr/2018/07/blog-post_2176.html
.jpg)
0 Σχόλια