Του Σπυρίδωνα Λαβδιώτη*
Οι πανηγυρισμοί της κυβέρνησης και οι διθύραμβοι του Υπουργού Οικονομικών, Ε Βενιζέλου ότι το PSI όχι μόνο μείωσε την ονομαστική αξία του χρέους € 106 δις, αλλά την «πετσόκοψε» κατά €126 δις – και η συνολική μείωση σε καθαρή παρούσα αξία (Net Present Value) ανέρχεται στα 180 δις ευρώ1 προκαλούν όντως έκπληξη.
Ας απομακρυνθούμε όμως από τον κόσμο της φαντασίωσης για να βρεθούμε αντιμέτωποι με την σκληρή πραγματικότητα ότι το PSI αποτελεί αποτυχία παγκοσμίου εμβέλειας, που αλυσσόδεσε την Ελλάδα στην τυραννία ενός αθέμιτου αέναου δανεισμού. Ο αναγνώστης για να διαπιστώσει πέραν πάσης αμφιβολίας ότι το Greek PSI
συνιστά ίσως τη μεγαλύτερη «Μπλόφα» σωτηρίας μιας ανεπτυγμένης χώρας από τη χρεοκοπία, θα υπενθυμίσουμε συνοπτικά τους όρους της πολυσυζητημένης αναδιάρθρωσης χρέους.
Οι όροι
Η κυβέρνηση στις 21 Φεβρουαρίου του 2012, ανακοίνωσε τους όρους του PSI που συμφωνήθηκαν με την τρόικα.2 Συγκεκριμένα, η συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα στην ανταλλαγή των ομολόγων ανέρχεται περίπου στα 206 δις ευρώ και οι όροι του PSI είναι οι κάτωθι:
Α) οι υπάρχουσες ελληνικές ομολογίες θα ανταλλαγούν με νέες ομολογίες υπό το αγγλικό Δίκαιο,3 που θα αντιστοιχούν στο 31.5% της ονομαστικής αξίας των παλαιών ομολογιών. Ήτοι, το αρχικό κούρεμα (haircut) ανέρχεται στο 68.5%.
Β) ως γλειφιτζούρι (sweetener) για να επουλωθούν οι πληγές του κουρέματος, θα δοθούν ομόλογα του EFSF διάρκειας μέχρι δύο έτη, ονομαστικής αξίας ίσης με το 15% των τίτλων που ανταλλάσσονται. Ήτοι, το κούρεμα μειώνεται στο 53.5%.
Γ) ως επιδόρπιο ένα δικαίωμα πληρωμής (warrant) συνδεδεμένο με το ρυθμό ανάπτυξης του ΑΕΠ· οι ετήσιες πληρωμές ξεκινούν το 2015 και δεν θα ξεπερνούν το 1% της ονομαστικής αξίας των νέων ομολόγων.
Το «επιδόρπιο» οι ξένοι αναλυτές το ονόμασαν “ a rat’s ass”, «ο πισινός του ποντικού».
Όπως βλέπουμε, επειδή κανείς ομολογιούχος δεν δέχεται εθελοντικώς οι ομολογίες του να μην πληρωθούν στην ονομαστική τους αξία μαζί με τους τόκους, για να είναι επιτυχές το PSI υιοθετήθηκε η μέθοδος του «μαστίγιου και καρότου», των κυρώσεων και κινήτρων. Οι κυρώσεις περιελάμβαναν την ενεργοποίηση των (CACs), τις ρήτρες συλλογικής δράσης, και αυτομάτως ενεργοποιούνται τα CDSs (ασφάλιστρα πιστωτικής αθέτησης) και έχουμε πιστωτικό γεγονός (credit event). Ήτοι χρεοκοπία, τη μακάβρια λέξη που όλοι τρέμαμε να ακούσουμε από επίσημα χείλη από την εποχή του αείμνηστου Χαρίλαου Τρικούπη.
Πώς συνέβη η χρεοκοπία της χώρας το 2012
Την επομένη της ολοκλήρωσης του PSI (9-03- 2012) το πιστωτικό γεγονός έγινε πραγματικότητα, καθώς η επιτροπή του ISDA4απεφάνθη ομόφωνα ότι «η Ελλάδα χρησιμοποίησε νομοθεσία η οποία εξαναγκάζει σε ζημιές όλους τους ιδιώτες πιστωτές».5 Η απόφαση του ISDA ότι το ποσό των CDSs που πληρώθηκε ανήρθε μόνο στα 2.5 δις ευρώ, δηλώνει αφενός τη μικρή συμμετοχή, αφετέρου ότι οι ομολογιούχοι δεν έχασαν όλη την αρχική τους επένδυση. Αυτό μόνο συνέβη. Το ISDA αποφασίζει τι είναι σε χρεοκοπία, αλλά για τον περιορισμένο σκοπό να πυροδοτήσει τα CDSs. Δεν ήρθαν οι πιστωτές να σου κατάσχουν την Ακρόπολη! Αυτή η επιλογή είναι εκτός πραγματικότητας, διότι δεν υπάρχει επίσημο όργανο που να καθορίζει πότε μια χώρα χρεοκοπεί και πότε όχι. Αθέτηση χρέους (default) σημαίνει αδυναμία πληρωμής χρεών:
ότι δεν είσαι σε θέση να πληρώσεις πλήρως είτε τους τόκους των δανείων είτε τα χρεολυσία εντός της χρονικής διάρκειας που αυτά έχουν συμβληθεί. Χρεοκοπία της χώρας είναι αυτό που ο κόσμος αποφάσισε να ονομάσει. Ως επακόλουθο, το «πιστωτικό γεγονός» ήταν ένα ανώδυνο επεισόδιο του PSI.
Πώς αυξήθηκε απότομα το χρέος
Έτσι συνεχίζουμε την ανάλυση, λαμβάνοντας υπ’ όψιν ότι με την ανταλλαγή του 96.9% των παλαιών ομολόγων με νέα το συνολικό δημόσιο χρέος που ανήρχετο στα 368 δις ευρώ το 2011, μειώνεται κατά 199.2 δις ευρώ (205.6×.969 = 199.2). Σε στρογγυλούς αριθμούς το παλαιό χρέος μειώνεται κατά 199 δις ευρώ, ήτοι εκπίπτει στα 169 δις ευρώ(368–199=169). Ταυτόχρονα όμως το χρέος αυξάνεται με τα νέα ομόλογα αξίας 62 δις ευρώ, και το συνολικό δημόσιο χρέος συμψηφίζεται στα 231 δις ευρώ, εάν δεν υπήρχαν άλλα βάρη. Τώρα αρχίζουν τα δύσκολα, διότι υπάρχουν βάρη, που επιβεβαιώνουν τη λαϊκή παροιμία ότι «πίσω έχει η αχλάδα την ουρά». Η ουρά του PSI είναι μεγάλη, διότι πρέπει να προσθέσουμε το ‘γλειφιτζούρι’ των 30 δις ευρώ του EFSF που το χρεώνεται η Ελλάδα. Επίσης, το κόστος της ανακεφαλαιοποίησης των ’ελληνικών’ τραπεζών, και αυτό δεν είναι 37.7 δις ευρώ, όπως γενικώς αναφέρεται, αλλά 48.2 δις ευρώ, όπως καταγράφει το Ελεγκτικό Συνέδριο.6 Όμως, πρέπει να συνυπολογίσουμε τα 14 δις ευρώ των ζημιών των ασφαλιστικών ταμείων, και το ποσό 5 δις ευρώ για δεδουλευμένους τόκους των παλαιών ομολόγων που ανταλλάχθηκαν με τα νέα.
Συμπέρασμα
Συνεπώς, αθροίζοντας τα ανωτέρω πέντε ποσά του κόστους του PSI τα οποία ανέρχονται σε 97 δις ευρώ στο δημόσιο χρέος των 231 δις ευρώ, έχουμε ένα συνολικό χρέος ύψους 328 δις ευρώ. Έτσι η μείωση του δημοσίου χρέους, καθαρώς λόγω του PSI, είναι 40 δις ευρώ (368 δις ευρώ- 328 δις ευρώ). Με την προσθήκη του ελλείμματος 22 δις ευρώ του 2011 (17.3 δις ευρώ είναι τόκοι!) καταλήγουμε σε 18 δις ευρώ. Άρα προς τι οι πανηγυρισμοί όταν πρόκειται για μια πύρρεια νίκη. Παρά ταύτα, στην «ανοικτή επιστολή» 7 ο απερχόμενος πρωθυπουργός, Λουκάς Παπαδήμος, δηλώνει ότι το PSI οδήγησε στη μείωση του δημοσίου χρέους κατά περίπου 106 δις ευρώ! Η ειρωνεία είναι μετά 9 μήνες αγοράστηκε πίσω το ήμισυ των νέων ομολογιών που πουλήθηκε τον Μάρτιο: αποσύρθηκαν 32 δις
ευρώ ομολογιών διασώζοντας 20 δις ευρώ από το ναυάγιο του PSI. Ως επίλογο, στη δεδομένη ζοφερή συγκυρία αρμόζει το κάτωθι εδάφιο από το δοκίμιο του J.M.Keynes8 «Οι Οικονομικές Πιθανότητες για τα Εγγόνια μας»: Υπάρχει μια παραδοσιακή επιτάφιος επιγραφή, γραμμένη από την ίδια την γριά παραδουλεύτρα: «Μην κλαίτε για μένα, φίλοι μου, μην θρηνείτε ποτέ για μένα, διότι δεν πρόκειται να κάνω πλέον τίποτε για πάντα. Με ψαλμούς και μελωδική μουσική οι ουρανοί θα αγάλλονται, αλλά εγώ δεν θα έχω καμιά σχέση με τη μελωδία». Σ’ αυτό το σημείο έχει φτάσει η ελληνική κοινωνία μετά το καταστροφικό PSI, γιατί είναι ελάχιστοι αυτοί που μπορούν να τραγουδήσουν.
Σπυρίδων Λαβδιώτης
*Former Senior Financial Analyst at Bank of Canada
Πηγές:
1 Άρθρο του Ευ.Βενιζέλου στην «Κ»: Δημόσιο Χρέος Αληθείας, Καθημερινή, 7 Ιουλίου 2015, και Η Αλήθεια για το PSI και τα Ασφαλιστικά Ταμεία, Αύγ., 2015 https://www.evenizelos.gr/tt2.html Είναι παράξενο πως για λόγους εντυπωσιασμού ο κ. υπουργός, συνταγματολόγος το επάγγελμα, ενεπλάκη στο ολισθηρό πεδίο υπολογισμού της παρούσης αξίας, και μάλιστα της « καθαρής παρούσης αξίας». Όταν την κεντρική θέση στον καθορισμό της, την παίζει το προεξοφλητικό επιτόκιο με βάση το οποίο όλες οι μελλοντικές ροές των εκταμιεύσεων των δανείων προεξοφλούνται στην σημερινή τους αξία. Τι προεξοφλητικό τόκο υπέθεσε στον άκρως ευμετάβλητο χώρο των διακυμάνσεων των επιτοκίων, δεν μας τον είπε, αλλά ούτε μας είπε την πολλαπλή χρονική διάρκεια της εκπνοής των δανείων, που μετακυλίθηκαν στο μέλλον μαζί με τους τόκους από τον ESM. Εντούτοις, καθόρισε την καθαρή αξία!!
2 Hellenic Republic, Ministry of Finance, Press Release, February 21, 2012. Το Δελτίο Τύπου της 24ης Φεβρουαρίου εμπεριέχει τους τελικούς όρους του PSI, μετά την αναδρομική εισαγωγή των (CACs).
3 Οι νέες ομολογίες ονομαστικής αξίας € 62.4 δις, με ημερομηνίες ωρίμανσης μεταξύ 11 και 30 ετών, ήτοι από το 2023 μέχρι το 2042, έχουν κλιμακωτή αύξηση επιτοκίων : 2% μέχρι το 2015, 3% μέχρι το 2020, 3.65% μόνο για το 2021, και έκτοτε 4.3% αδιαλείπτως μέχρι τη λήξη το 2042. Στην ανάλυση του άρθρου του Κωνσταντίνου Βέργου «Πως η Ελλάδα έχασε πάνω από 270 δις Ευρώ με το PSI των Βενιζέλου- Παπαδήμου;»(9-01-18) γίνεται λεπτομερής διαχωρισμός των τίτλων των νέων ομολόγων. Η διαδικασία του PSI έκλεισε στις 26 Απριλίου 2012, όταν ανταλλάχθηκαν οι τελευταίες ομολογίες ξένου Δικαίου. Η τελική συμμετοχή ανήλθε στα € 199.2 δις ή στο 96.9% των επιλέξιμων ομολογιών. Οι κάτοχοι € 6.4 δις ομολογιών που αρνήθηκαν τη συμμετοχή πληρώθηκαν πλήρως από την Ελλάδα.
4 ISDA -International Swaps and Derivatives Association (Διεθνής Σύλλογος Swaps και Παραγώγων). Είναι μια εμπορική οργάνωση με έδρα τη Νέα Υόρκη, των συμμετεχόντων στην έξω-χρηματιστηριακή αγορά των παραγώγων. Ιδρύθηκε το 1985, με σκοπό τη βελτίωση της διεθνούς αγοράς παραγώγων.
5 ISDA declares Greek credit event, CDS payments triggered, Reuters, March 9, 2012
6 Έκθεση Ελεγκτικού Συνεδρίου, Απολογισμός Οικονομικού Έτους 2013, σελ. 40. Επίσης, το Δημόσιο Χρέος Κεντρικής Διοίκησης €368 δις που παρατέθηκε για το 2011, προέρχεται από την ίδια Έκθεση.
7 Λουκάς Παπαδήμος, Ανοικτή Επιστολή προς τις Ελληνίδες και Έλληνες, news247.gr 17 Μαΐου 2012
8 J.M.Keynes, Essays in Persuasion, “The Economic Possibilities for our Grandchildren.” (1930).
https://new-economy.gr/2018/11/05/psi-venizelos-lavdiotis/?fbclid=IwAR3Mi-90SFgQdbPHaHVCMbSVbyxlsScR4bdlAO-PC5R0bMkAnaqW1p99N_4
0 Σχόλια