Ικαρία – To ανυπότακτο νησί του Αιγαίου που επαναστάτησε μόνο του κατά των Τούρκων





17 Ιουλίου 1912: Οι κάτοικοι της Ικαρίας επαναστατούν κατά των τουρκικών αρχών.
Ανακηρύσσεται η «Ελευθέρα Πολιτεία Ικαρίας» και σχηματίζεται προσωρινή διοίκηση έως τις 4 Νοεμβρίου του ιδίου έτους, οπότε άγημα του Ελληνικού Στόλου θα αποβιβαστεί στη νήσο και θα την απελευθερώσει οριστικά.


Ο Ελευθέριος Βενιζέλος, πριν από 100 χρόνια, αφού ζύγισε το Ικαριώτικο βότσαλο που του πρόσφερε με θάρρος ο αρχηγός της Ικαριακής Επανάστασης Ιωάννης Μαλαχίας αποφάσισε να το πετάξει, την κρισιμότερη στιγμή, μέσα στη λίμνη του Αιγαίου – τη λίμνη των πιο ευαίσθητων και επικίνδυνων ισορροπιών – περιμένοντας με αγωνία αλλά και με την τόλμη ενός πραγματικού και διορατικού ηγέτη τις αντιδράσεις των φίλων και των εχθρών της Ελλάδας.
Το βότσαλο εκείνο τάραξε τα ύδατα του Αιγαίου και το νέο της αυτόνομης απελευθέρωσης της Ικαρίας, στάλθηκε σαν σύνθημα του τελικού ξεσηκωμού, καβάλα στα κύματα του Ικαρίου Πελάγους σε όλα τα υπόδουλα ελληνικά μέρη.








Ο απελευθερωτικός αγώνας της Ικαρίας μπορεί να θυμίζει αλλά δεν είναι όμοιος με αντίστοιχες προσπάθειες απελευθέρωσης άλλων τοπικών Ελληνικών τμημάτων.
Τρεις είναι οι κύριοι λόγοι γι’ αυτό: ο τρόπος (η Ικαρία δεν απελευθερώθηκε από άλλους αλλά μόνη της), η χρονική στιγμή που διεξάχθηκε αλλά και η επιρροή που άσκησε το απρόσμενο επιτυχές αποτέλεσμα πάνω στον Βενιζέλο και τον βοήθησε θετικά στη λήψη των αποφάσεων εκείνων που θα έπαιζαν καθοριστικό ρόλο στην προετοιμασία των Βαλκανικών πολέμων.








Ένα λάθος, το οποίο γίνεται καμιά φορά και από ντόπιους διανοητές, είναι ότι η Ικαριακή Επανάσταση θεωρείται ένα απλό και αυτόνομο τοπικιστικό γεγονός που συνέβη σε ανύποπτο χρόνο.
Ήταν, πράγματι, μία απρόσμενη και απρογραμμάτιστη (από πλευράς Αθηνών) προσπάθεια αποτίναξης του Τουρκικού ζυγού η οποία είχε όμως σαν αποτέλεσμα την εγκαθίδρυση, στο κέντρο του γεωπολιτικού καζανιού που έβραζε, μία αυτόνομη κι Ελευθέρα Πολιτεία, αυτήν της Ικαρίας -για όσο καιρό χρειάστηκε.


Καταρχάς, η Επανάσταση των Ικαρίων και οι Βαλκανικοί Πόλεμοι δεν αλληλοσχετίζονται απλά και μόνο χρονικά.
Η σχέση τους είναι βαθύτερη και σε ικανό βαθμό αλληλένδετη.
Τη χρονική εκείνη στιγμή, το καλοκαίρι του 1912, οι Ικάριοι επαναστάτες, ναι μεν κατά κύριο λόγο, είχαν αποφασίσει να απελευθερωθούν διότι πολύ απλά είχε φτάσει ο κόμπος στο χτένι και είχε έρθει το πλήρωμα του χρόνου, ήξεραν όμως ότι θα έπαιζαν και το ρόλο των ανιχνευτών του κυρίου εθνικού σώματος της Ελλάδας.
Επειδή δε, διαφαινόταν έντονα και ο κίνδυνος ενός ενδεχόμενου τουρκικού εποικισμού από Κούρδους και Λάζους στα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου, το ρίσκο επάρθη δίχως δεύτερη σκέψη, παρόλο που οι συνέπειες θα μπορούσαν να ήταν εντελώς και ολοκληρωτικά καταστροφικές για το νησί επειδή θα μπορούσαν να προκαλέσουν τουρκική αντίδραση ευρείας κλίμακας και θα μιλούσαμε σήμερα για του Αθέρα την ολόμαυρη ράχη…..


Όμως δεν έγινε έτσι.
Το αντίθετο.
Η Επανάσταση στην Ικαρία πέτυχε και λειτούργησε δοκιμαστικά και προπαρασκευαστικά, συμβάλλοντας με τον τρόπο της, ώστε ο Βενιζέλος να βγάλει τα κατάλληλα συμπεράσματα και τις σωστές αποφάσεις για το άμεσο μέλλον της Ελλάδας (άλλωστε γι’ αυτό έδωσε την υποστήριξη του με διπλωματικό και σιωπηρό τρόπο).
Έτσι, οι Βαλκανικοί πόλεμοι με την έμπνευση του Μεγάλου Πολιτικού και το θάρρος των Ικαρίων, μπορεί να ξεκίνησαν επίσημα την 5η Οκτωβρίου του ’12 αλλά (παρ’ όλη την απροσεξία διαφόρων παλαιών και σύγχρονων ιστορικών) είχαν ως προοιμιακό εφαλτήριο τα Ικαριακά γεγονότα της 17ης Ιουλίου του 1912.






Επίσης, ο ηρωικός αγωνιστής της Ικαρίας Γεώργιος Σπανός[1] (παρατίθεται στο τέλος μία σπάνια φωτογραφία του), δεν είναι απλά ο νεκρός μίας τοπικής επανάστασης, όσο κι αν αυτή ήταν ηρωική -και δεν το αναφέρω αυτό μεροληπτικά λόγω καταγωγής και της κληρονομικής συνωνυμίας μου, ως δισέγγονος του.
Είναι ο πρώτος νεκρός των Βαλκανικών Πολέμων[2] και το αίμα του δεν αναζωογόνησε μόνο το αειθαλές δέντρο της Ικαριακής Ελευθερίας, αλλά πότισε κι ενέπνευσε την ευρύτερη υποδουλωμένη Ελληνική θέληση ώστε να κινηθεί με παρρησία προς την τολμηρή πορεία της ανάκτησης των υπολοίπων εδαφών (όπως η Σάμος) που ποθούσαν να αναπνεύσουν και πάλι ελεύθερο αέρα, και το κάνουν μέχρι σήμερα χάρη σε όλους εμφανείς και αφανείς ήρωες της Εθνικής εποποιίας του 1912.


Ο ελεύθερος αυτός αέρας που κερδήθηκε με πίστη στο Θεό, ιερό θάρρος, ηρωικό αίμα και αγιασμένες θυσίες, σήμερα όσο ποτέ άλλοτε, έχει και πάλι ανάγκη από τη διαφύλαξη και τη δικαίωση του, την ώρα που οι κυβερνώντες της εποχής μας έχουν παραχωρήσει κυριαρχικά δικαιώματα της πατρίδας μας και κινδυνεύουμε να συρθούμε σε μία νέα μακροχρόνια δουλεία εξαιτίας της δικής τους ανεπάρκειας, της ματαιόδοξης δουλοπρέπειας τους, αλλά και της δικής μας αδιακρισίας και ελαφρότητας.


Ο Ικαριώτικος τόπος μαζί με την ταπεινή και κρυφή ζωή που έμαθαν να διάγουν από αιώνες οι ξεχωριστοί κάτοικοι του, λόγω της γεωγραφικής του θέσης και της αυθεντικής χριστιανικής πνευματικότητας που είχαν ενστερνιστεί, έμεναν πάντα σε μία σχετική αφάνεια, που ήταν άλλες φορές αναγκαστική[3] και άλλες συνειδητή… λόγω του γονιδίου της αυτάρκειας και της αυτοσυντήρησης που τους διακατείχε.
Δεν προκαλούσαν οι ίδιοι την προσοχή του υπόλοιπου κόσμου ούτε και όταν επιτελούσαν τις, ουκ ολίγες, ηρωικές πράξεις έναντι στους Τούρκους δυνάστες τους (βλ. Κακό Καταβασίδι[4], κατάργηση του Χαρατσομανίου[5] κ.α. -πόσο επίκαιρη φαντάζει σήμερα η σθεναρή στάση των Ικαρίων απέναντι στο παράλογο χαράτσι της εποχής)


Οι πρόγονοι μας, δύο φορές ελευθερώθηκαν μόνοι τους από τους Τούρκους και τις δύο φορές, η κεντρική διοίκηση της εκάστοτε Ελληνικής επικράτειας αναγκάστηκε να τηρήσει (επισήμως τουλάχιστον) παγερά αδιάφορη στάση, εξαιτίας των εκάστοτε κρίσιμων συγκυριών και των σημαντικών εθνικών λόγων που συνέτρεχαν.
Το 1830, την ώρα που η Ελλάδα πετύχαινε με το Πρωτόκολλο του Λονδίνου να αναγνωριστεί διεθνώς και επισήμως ως Κράτος, η απελευθερωμένη Ικαρία, δεν έμελλε να περιληφθεί και η ίδια σε αυτό (το ίδιο έπαθε η Πάτμος, η Λέρος και η Κάλυμνος) διότι παραχωρήθηκε πίσω στην Τουρκία ανταλλασσόμενη με την Εύβοια.
Το 1912 ο Τύπος της εποχής και η τότε Κυβέρνηση τήρησαν σιγή ιχθύος, για την Ιχθυόεσσα.
Ο μεν πρώτος, ξώφαλτσα και αποσπασματικά ανέφερε το συμβάν και η δεύτερη, προσπαθούσε να παραμείνει διπλωματικά αποστασιοποιημένη για να μπορέσει να αξιολογήσει και να αξιοποιήσει τις τυχόν απρόβλεπτες συνέπειες που θα μπορούσε να της δημιουργήσει η Ικαριακή Επανάσταση.
Όμως και οι Ικάριοι απ’ την πλευρά τους, για τον ίδιο λόγο, προσπαθούσαν και στο μεγαλύτερο βαθμό το κατάφεραν -έστω κι αν το γνήσιο ελληνικό σαράκι της εσωτερικής διαμάχης τους κατέτρωγε- να τελούν κατά τους μήνες μετά την επανάσταση «εν ησυχίαν και τάξιν», «εν αγάπη και ομονοία συμμορφώνται… εις τα κελεύσματα της πατρίδος» γιατί όπως γνώριζαν καλά «αυτό επέτασσε η φίλη πατρίς» και διεκήρυτταν ότι με αυτόν τον τρόπο «θέλουσιν επιτευχθή οι πόθοι ημών»[6], της ένωσης δηλ. με την Ελλάδα.
Δεν χρειάζεται και πολύ φαντασία για να καταλάβουμε τι θα έλεγαν οι Ικάριοι του 1912, μετά από όλες αυτές τις θυσίες, τους αγώνες και την υπομονή για την ένωση με την Ελλάδα, για κάποια σημερινά σχόλια (αν και όχι εντελώς αδικαιολόγητα) περί διεξαγωγής Δημοψηφίσματος για Ανεξαρτησία ή όχι λόγω των 100 χρόνων….


Είναι γεγονός, πάντως, ότι έναν ολόκληρο αιώνα μετά αντί η Ικαρία να αποτελεί ένα από τα κέντρα του ενδιαφέροντος της εκάστοτε κυβέρνησης, για τους προφανείς σημαντικούς εθνικούς λόγους του σήμερα αλλά και… τους λιγότερο προφανείς, παραμένει σε αφάνεια μέσα στον χάρτη των πολιτικών προτεραιοτήτων του τερατουργήματος εκείνου που ονομάζεται «σύγχρονο» Ελληνικό Κράτος.
Τα τελευταία εκατό χρόνια, θα μπορούσαν να αποτελούσαν, χωρίς ιδιαίτερη υπερβολή, άλλον έναν Αιώνα της Αφάνειας για την Ικαρία.
Με εξαίρεση την προβολή που της έτυχε από ιστορίες γνωστών εξόριστων (που καλώς είδαν το φως της δημοσιότητας), την καταγωγή κάποιων μελών της 17Ν, την Kallisti Ferries και τη Ζώνη Μακροβιότητας (Blue Zones, Ikaria-Sardinia-Okinawa), η Ικαρία σπανίως ήρθε τον τελευταίο αιώνα στο προσκήνιο της πανελλαδικής επικαιρότητας.
Φυσικά, όλα αυτά λειτούργησαν σωρευτικά και σήμερα απολαμβάνει μία ευρύτερη προβολή (σε παγκόσμιο-ποιημένο επίπεδο) την οποία όμως ουσιαστικά θα μπορούσε να έχει απορροφήσει και να έχει αξιοποιήσει, για το καλώς νοούμενο συμφέρον της, σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό.
Οι λόγοι που δεν έχει γίνει αυτό και το πώς θα έπρεπε να γίνει, δεν είναι του παρόντος, αλλά είναι ανάγκη να διερευνώνται συνέχεια ώστε να βρίσκονται εποικοδομητικές λύσεις και δράσεις.


ΠΗΓΗ: ikariaki.gr
https://www.epilekta.com/2019/07/to.html

Δημοσίευση σχολίου

0 Σχόλια