Προύνη η ακανθώδης ή τσάπουρνο: Η ελληνική υπερτροφή.

H λατινική ονομασία του βοτάνου είναι PRUNUS spinosa (Προύνη η ακανθώδης). Ανήκει στην οικογένεια των Αμυγδαλειδών. Είναι φυτό πολύ κοινό στους φράκτες, στις άκρες των δασών, στα ξέφωτα και αποτελεί πολύ πυκνές συστάδες. Τη συναντούμε με τις ονομασίες Τσαμπουρνιά, Τσαπρουνιά, Γκοριτσιά, Μαμουσιά, Αγριοκορομηλιά (Prunus cocomilia).

Είναι θάμνος ακανθώδης, με οριζόντια κλαδιά, κοινός σε όλη την Ελλάδα. Φύλλα μικρά, αυγοειδή, λογχοειδή, οδοντωτά, αποπίπτοντα. Φλοιός καστανόμαυρος.
Το ξύλο του πολύ σκληρό και οι νεαροί βλαστοί του χνουδωτοί. Ο καρπός του μικρός, σκούρος μπλε ή μαύρος, όρθιος και σφαιρικός.



Τα άνθη του λευκά, μικρά, πολυάριθμα, που ανοίγουν πριν την εμφάνιση των φύλλων, με μυρωδιά αμυγδάλου. Φτάνει σε ύψος τα 4 μέτρα. Πολύ δύσκολα δέχεται τον εμβολιασμό και χρησιμεύει για τη δημιουργία φρακτών ή ως είδος καλλωπιστικό.
Ιστορικά στοιχεία

Το αφέψημα από τα φύλλα και ιδίως από τα άνθη της τσαπουρνιάς ήταν γνωστό παραδοσιακό γιατρικό επί αιώνες. Θεωρούσαν ότι βοηθούσε σε όλα τα είδη ασθενειών. Από τον φλοιό έπαιρναν μία χρωστική για να βάφουν καφέ διάφορα υφάσματα. Ακόμη από τον φλοιό κατασκεύαζαν μελάνι για γραφή.

Στη Γαλλία με τον καρπό του φυτού χρωμάτιζαν κρασιά κατώτερης ποιότητας. Χρωμάτιζαν ακόμη με καρπούς ψημένους στο φούρνο, τον μηλίτη οίνο που αποκτούσε κόκκινο χρώμα. Από τα φύλλα του φυτού παρασκεύαζαν τσάι με θαυμάσια οσμή που έμοιαζε με αυτή του κινέζικου τσαγιού.

Τον φλοιό του βοτάνου τον χρησιμοποιούσαν κατά των διαλειπόντων πυρετών. Το θεωρούσαν εξαιρετικό αντιπυρετικό, εφάμιλλο της κίνα.
Από τον μεσαίωνα στην Ευρώπη χρησιμοποιούσαν τα φύλλα ως καθαρτικό, παρασκευάζοντας με αυτά ένα δυνατό έγχυμα με νερό ή τυρόγαλα ή κρασί ή μπύρα.

Τα άνθη τα χρησιμοποιούσαν ως καθαρτικά για μικρά παιδιά. Κατά τον Μπουρνέ, το αφέψημα των ριζών, σε κλύσματα, θεράπευε την πρόπτωση του ορθού.

Συστατικά – χαρακτήρας

Τα άνθη περιέχουν τα γλυκοσίδια καιμφερόλη και αμυγδαλίνη. Η αμυγδαλίνη αποσυντίθεται κατά την αποξήρανση. Οι καρποί περιέχουν βιταμίνη C.
Οι καρποί πριν ωριμάσουν είναι στυφοί και δριμείς. Ο φλοιός είναι στυφός γιατί περιέχει πολύ τανίνη.



Άνθιση – χρησιμοποιούμενα μέρη – συλλογή

Ανθίζει τον Απρίλιο και Μάιο πριν βγάλει φύλλα με πολλά άνθη σε όλα τα κλαδιά. Για θεραπευτικούς σκοπούς χρησιμοποιούμε τα αέρια μέρη του φυτού. Τα φύλλα και τα άνθη συλλέγονται τον Απρίλιο και τον Μάιο. Οι καρποί συλλέγονται Οκτώβριο και Νοέμβριο. Ο φλοιός συλλέγεται την Άνοιξη και οι μίσχοι τον τέταρτο ή πέμπτο χρόνο.
Θεραπευτικές ιδιότητες και ενδείξεις

Το βότανο δρα ως καθαρτικό, διουρητικό, εφιδρωτικό, διαλυτικό, αντισπασμωδικό και καταπραϋντικό. Το έγχυμα των ανθέων και των φύλλων συνίσταται σε αρρώστιες ελαφρές των αναπνευστικών οργάνων.

Ως αφέψημα (άνθη – νεαρά φύλλα) μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την καταπολέμηση των συμπτωμάτων γρίπης, τις πνευμονικές παθήσεις, τον πυρετό, τον βήχα, την καταρροή,αλλεργική ρινίτιδα, την φαρυγγίτιδα, την αμυγδαλίτιδα και λαρυγγίτιδα. Το αφέψημα ενδείκνυται επίσης για ουλίτιδα και γαργάρες.

Οι φλαβονικές ουσίες που περιέχουν τα άνθη έχουν διουρητικές και καθαρτικές ιδιότητες, χωρίς να ερεθίζουν το πεπτικό σύστημα και χρησιμοποιούνται προ πάντων για τη θεραπεία των παιδιών.
Το έγχυμα των ανθέων έχει ακόμη χρησιμοποιηθεί ενάντια στην πρόωρη εκσπερμάτωση.


Οι καρποί δρουν θετικά σε στομαχική αδυναμία, νεφρόπονους και πόνους της κύστεως.
Είναι τονωτικοί και δυναμώνουν το στομάχι και την ουροδόχο κύστη.

Λαμβάνονται ως αντιδιαρροϊκό μέσο στις διάρροιες, έλκη, γαστρίτιδα και κολίτιδα. Βελτιώνουν την καρδιακή λειτουργία και ρυθμίζουν τον μεταβολισμό.
Εξωτερικώς ο χυμός του καρπού ενδείκνυται σε φλογώσεις του στόματος και των ούλων.

Ο φλοιός του φυτού είναι στυπτικός. Το αφέψημα του φλοιού λαμβάνεται ως παυσίπονο στους πόνους και σπασμούς του στομάχου και των εντέρων, σαν διουρητικό μέσο στις πέτρες στο ουρικό σύστημα και σαν εφιδρωτικό στα κρυολογήματα.
Άλλες ιδιότητες:

Ο καρπός της είναι πλούσιος σε βιταμίνη C και ανθοκυανίνες, έχει ισχυρές αντιοξειδωτικές ιδιότητες και μπορεί να βοηθήσει στην καταπολέμηση των ελεύθερων ριζών και στην προστασία του οργανισμού από τον καρκίνο.ν

Έχει ισχυρές αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες, ρυθμίζει την αρτηριακή πίεση και είναι αποτελεσματικό αποτοξινωτικό. Ο χυμός από τα τσάπουρνα θεωρείται ότι αποτοξινώνει και καθαρίζει το αίμα. Τα άνθη της Τσαπουρνιάς είναι διουρητικά, καθαρτικά και συστήνονται σε νεφρικά προβλήματα (πέτρες στα νεφρά και τη χοληδόχο κύστη).



Τα τσάπουρνα είναι τονωτικά του οργανισμού, βοηθούν στην καλύτερη λειτουργία του ουροποιητικού, συστήνονται για κυστίτιδα αλλά και για γαστρεντερίτιδα. Χρησιμοποιούνται για πονοκεφάλους, νευραλγίες, εντερικές και στομαχικές δυσλειτουργίες, κολικούς, φούσκωμα, δυσπεψία, διάρροια.
Άλλες Χρήσεις:

Από τα τσάπουρνα παρασκευάζονται λικέρ, κρασί, τζιν και άλλα ποτά. Επίσης φτιάχνεται πολύ νόστιμη και θρεπτική μαρμελάδα. Είναι βέβαια λίγο μπελάς η εξαγωγή των κουκουτσιών, αλλά αξίζει τον κόπο. Υπάρχουν διάφορες τεχνικές για την εξαγωγή των κουκουτσιών που θα βρείτε συγκεντρωμένες σε επόμενη ανάρτηση.

Τα τσάπουρνα εξαιτίας των χρωστικών που περιέχουν, χρησιμοποιούνται στο χρωματισμό τροφίμων, νημάτων και λινών υφασμάτων σε αντικατάσταση άλλων συνθετικών ουσιών. Ο πολτός από τα τσάπουρνα μπορεί να χρησιμοποιηθεί στην μαγειρική σε διάφορες σάλτσες, ως τουρσί και ως σιρόπι στην ζαχαροπλαστική.

Το ξύλο της τσαπουρνιάς επειδή είναι πολύ ανθεκτικό, χρησιμοποιείται για παραγωγή μπαστουνιών, για λαβές εργαλείων και ως πάσσαλος. Παλαιότερα από τον φλοιό της παρασκεύαζαν μελάνη.
Παρασκευή και δοσολογία


Τα φύλλα και τα άνθη παρασκευάζονται ως έγχυμα. Η δοσολογία είναι μία κοφτή κουταλιά ξηρού βοτάνου για ένα φλιτζάνι νερό. Το πίνουμε πρωί και βράδυ.
Ο καρπός τρώγεται ξερός ή ως μαρμελάδα. Ο φλοιός παρασκευάζεται ως αφέψημα.
Προφυλάξεις

Πρέπει να χρησιμοποιείται με προσοχή το άνθος γιατί περιέχει λίγο υδροκυανικό οξύ.
Το ανθρώπινο σώμα έχει την ικανότητα να εξουδετερώνει και να εξαλείφει ίχνη υδροκυανίου με τη βοήθεια των αμινοξέων του, αλλά υπό τον όρο ότι πρόκειται για πολύ μικρές δόσεις. Μεγάλες δόσεις προκαλούν δηλητηρίαση.

Όλες οι παραπάνω αναφορές δεν αντικαθιστούν τη συμβουλή του γιατρού. Γενικά η τσαπουρνιά με τους καρπούς της έχει υψηλή διατροφική αλλά και θεραπευτική αξία. Δικαίως θεωρείται από πολλούς σχετικούς ως η ελληνική υπερτροφή (superfood).

Στοιχεία από:

www.haniotika-nea.gr
botanokipos.blogspot.com
https://el.wikipedia.org/
http://www.efsa.europa.eu/
http://www.botanical.com
http://www.pfaf.org
triklopodia

https://hellas-now.com/proyni-i-akanthodis-i-tsapoyrno-i-elliniki-ypertrofi/